Bal Hasadı Nasıl Yapılır?

Bal hasadı, arıların olgunlaştırdığı balın peteklerden dikkatlice alınmasıyla başlar. Önce arılar sakinleştirilir, petekler çıkarılır, üzerindeki balmumu kapakları açılır ve bal süzülür. Elde edilen bal temizlenip kavanozlara konur, kalan petekler ise kovanlara geri bırakılır.

Bal hasadı başlamadan önce arı kolonilerinin strese girmemesi, hem arı sağlığı hem de bal kalitesi açısından kritik öneme sahiptir. Bu noktada arıcılığın temellerini öğrenmek için arıcılık nasıl yapılır? yazımıza göz atmak faydalı olacaktır. 

Bal Hasadı İçin Gerekli Ekipmanlar Nelerdir?

Bal hasadının verimli, hijyenik ve arılara zarar vermeden yapılabilmesi için bazı temel ekipmanlar gerekir:

1. Arıcı Maskesi ve Koruyucu Giysi: Arı sokmalarına karşı yüzü, boynu ve vücudu korur. Nefes alabilir kumaştan olması konfor sağlar. 
2. Eldiven: Elleri korur, aynı zamanda peteklere zarar vermeden çalışmaya yardımcı olur.
3. Arıcı Körüğü: Arıları sakinleştirmek için kullanılır. Hafif duman, arıların saldırganlığını azaltır.
4. Çerçeve Kaldırma Aleti: Petek çerçevelerini kovandan kolayca çıkarmak için kullanılır.
5. Bal Süzme Makinesi (Bal Sağım Makinesi): Peteklerden balı çıkarır. Manuel veya elektrikli modelleri vardır.
6. Bal Süzme Filtresi: Balın içindeki mum kırıntıları ve diğer küçük parçaları ayırır.
7. Temiz Kavanozlar ve Kapaklar: Süzülen balın hijyenik şekilde saklanması için kullanılır.
8. Petek Saklama Kutuları: Hasat sonrası kullanılmayan peteklerin zarar görmeden muhafaza edilmesini sağlar.

Adım Adım Bal Hasadı Nasıl Yapılır?

1. Peteklerin Kovandan Alınması

Bal olgunlaştığında, yani peteklerin en az %80’i sırlı olduğunda, öğle saatlerinde tarlacı arıların çoğu dışarıdayken kovan açılır. Önce körükten hafif duman verilerek arılar sakinleştirilir, ardından kapak ve örtü bezleri dikkatle kaldırılır.

Genelde kenardaki çerçeve daha az arılı olduğundan ilk olarak o çerçeve çıkarılır ve çalışma boşluğu oluşturulur. Her çerçeve kulaklarından sabitçe kavranarak, kırılmadan ve eğilmeden dik şekilde kaldırılır; olgunlaşmamış (az sırlı) bal peteği bırakılır.

Arılar, kovan üzerinde hafif bir silkme ve gerekirse yumuşak fırça ile petekten uzaklaştırılır. Arısız çerçeveler doğrudan kapaklı bir taşıma sandığına yerleştirilir, güneşten uzak tutulur ve üzerleri hemen kapatılır.

Çalışma boyunca kraliçenin zarar görmemesine, arı ezilmemesine ve kovanın uzun süre açık kalmamasına özen gösterilir. Böylece hem arılar strese girmeden hem de balın kalitesi bozulmadan petekler güvenle kovandan alınmış olur.

2. Balın Süzülmesi

Balın süzülmesi, ideal olarak 25–30 °C sıcaklıkta gerçekleştirilir. Öncelikle, peteklerin üzerini kaplayan balmumu sırlı tabaka sır alma bıçağı veya tarağı ile dikkatlice kaldırılır. Bu sayede bal hücreleri açılır ve bal serbest kalır.

Ardından çerçeveler bal süzme makinesine yerleştirilerek manuel ya da elektrikli sistemle döndürülür, merkezkaç kuvvetiyle bal peteklerden ayrılır.

Süzülen bal, musluktan alınırken ince bir filtreden geçirilerek balmumu kırıntıları ve diğer yabancı maddeler ayrıştırılır. Temizlenen bal, dinlendirme tankında bir süre bekletilir; bu esnada yüzeyde oluşan köpük ve hava kabarcıkları uzaklaştırılır.

Son olarak, berrak ve olgun bal temiz kavanozlara doldurulur, serin, karanlık ve nemsiz bir yerde saklanarak doğal tadı ve aroması korunur. Petekler bozulmamışsa tekrar kovana verilir.

3. Balın Dinlendirilmesi 

Balın dinlendirilmesi, hasat edilen balın kalitesini artırmak ve tüketim öncesinde son halini almasını sağlamak için uygulanan önemli bir aşamadır.

Süzme işlemi tamamlandıktan sonra bal, dinlendirme tankına alınarak genellikle 1–2 gün boyunca hareketsiz şekilde bekletilir.

Bu süreçte balın içinde kalan hava kabarcıkları ve yüzeye çıkan balmumu parçacıkları doğal olarak ayrışır. Üstte biriken köpük ve yabancı maddeler dikkatlice uzaklaştırılır, böylece bal daha berrak ve homojen bir görünüme kavuşur.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

Bal hasadında arı sağlığını korumak, hijyen kurallarına uymak ve fazla hasattan kaçınmak, balın kalitesi açısından çok önemlidir.

Hasat sırasında kovanın uzun süre açık kalmaması, kraliçe arının zarar görmemesi ve arılara kış için yeterli bal bırakılması koloninin sağlıklı kalmasına yardımcı olur.

Tüm ekipmanların temizlenmiş olması, balın süzme ve dinlendirme işlemlerinin tozdan, nemden ve kirden uzak bir ortamda yapılması ile kavanozların steril ve kapaklarının sağlam olması, balın hijyenik şekilde saklanmasını sağlar.

Olgunlaşmamış balların hasadından kaçınmak ve arıların kış besin stoku için gerekli miktarı kovanda bırakmak arıların enerji kaybını önler.

Sıkça Yapılan Hatalar

Bal hasadında sıkça yapılan hatalardan ilki erken hasattır. Peteklerin yeterince sırlanmadan alınması, balın tam olgunlaşmamasına ve nem oranının yüksek kalmasına neden olur. Bu durum hem balın raf ömrünü kısaltır hem de tadını olumsuz etkiler.

İkinci yaygın hata, yetersiz veya uygunsuz ekipman kullanımıdır. Koruyucu giysi, kaliteli körük veya uygun süzme ekipmanlarının eksikliği, hem arıcı hem de arı sağlığı için risk oluşturur.

Üçüncü önemli hata ise balın yüksek sıcaklıkta işlenmesidir. Balı fazla ısıtmak, içindeki enzimlerin bozulmasına yol açar, bu da balın doğal değerini düşürür. Bu hatalar balın kalitesini koruma açısından kritik öneme sahiptir.

Sonuç:

Doğru tekniklerle yapılan bal hasadı, yalnızca daha fazla bal elde etmek değil aynı zamanda arıların sağlığını ve balın doğallığını korumak anlamına gelir.